آشنایی مختصری با سبک ساتیاناندا و انواع مختلف یوگا

برگرفته از درس گفتارهای استاد هاله نیک افشان
نگارنده:شبنم حجازی

به نام او

بر هر مربی و رهرو یوگا لازم است که بداند یوگا فقط آسانا نیست . این مهم میسر نمی شود مگر با دانستن انواع یوگا و سبک های یوگا .
با بررسی سیر تاریخی یوگا، اصولاً یوگا دو ریشه و منبع اصلی دارد که عبارت‌اند از : تنتریک و تعالیم ودایی ،که هر کدام به شاخه‌ها و سلسله‌های بسیاری تقسیم‌شده‌اند تا به عصر حاضررسیده اند.

در عصر حاضر فرق و سلسله‌های یوگایی را به طور کلی می‌توان به دو مکتب تقسیم کرد:

1. مکتب شمال
2. مکتب جنوب

مکتب جنوب وابسته به تعالیم و آموزش‌های عرفا و یوگی های جنوب هند است. مشخص‌ترین نماینده یوگای جنوب هند آقای آیین گر بودند. تاکید مکتب جنوب بر هاتا یوگا و تسلط همه‌جانبه بر تن به عنوان ارابه روان است.

و اما مکتب شمال بیشتر یوگای مراقبه و بر اساس آموزه‌های پاتانجلی (حکیم و عالم هندی) در یوگا سوترا است. یکی از بزرگ‌ترین نمایندگان یوگای شمال هند، یوگی شری سوامی شیواناندا ماهاراج بود که مجموعه تعالیم او بخش وسیعی از روش‌های یوگا را در بر می‌گرفت . پس از او شاگردانش هر کدام بخشی از این روش‌ها را اشاعه داده و سنت شمال را هدایت کردند. در این میان سوامی ساتیاناندا یکی از شاگردان شیواناندا روش‌های مختلف یوگا را در نظامی منسجم تعلیم داد و به نوعی سنت تنتریک و ودایی یوگا را باهم جمع کرد.شیوه متفاوت او در تربیت مستعدین باعث شد که روش او به عنوان مکتب یوگای بیهار در هند و سبک ساتیاناندا در جهان، یک مکتب مستقل در یوگا شناخته شود.

بارزترین ویژگی سبک ساتیاناندا، تاکید بر خودآگاهی (آگاهی از بدن همراه با تجسم بدن در حین تمرین و پس از تمرین ، و آگاهی از هیجانات و خلق)، آگاهی از تنفس، رهایی و وانهادگی آگاهانه بدن و ذهن، و توجه آگاهانه به حال هست که نتیجه آن گسترش آگاهی در همه حوزه‌های زندگی افراد است.

سبک ساتیاناندا ( یوگای بیهار ) بر شش رکن اصلی یوگا استوار است که عبارتند از :

1. هاتا یوگا
2. راجا یوگا
3. کریا یوگا
4. کارما یوگا
5. باکتی یوگا
6. گیانا یوگا

البته در دل این شش روش یوگا، بعضی از قواعد کندالینی یوگا، نادا یوگا و مانترا یوگا هم گنجانده شده است.

۱-هاتا یوگا

این روش بر اساس قوانین پرانیک ارائه میشود. با استفاده از تکنیک های هاتا یوگا، تلاش میشود که در وهله‌ی اول انسداد های پرانیک را رفع کنند و سپس انرژی‌ها ( پینگالا و ایدا ) را در بدن پرانیک به تعادل برسانند. تکنیک هایی که در هاتا یوگا مورد استفاده قرار میگیرند، عبارتند از:

– شاتکارماها

– آسانا

– پرانایاما

– مودرا

– باندا

با هاتا یوگا یاد می گیریم که اول درک و دریافت درست داشته باشیم و به سطح خودآگاهی برسیم و بعد از این آگاهی را به عمق بدن ببریم و بعد بتوانیم در مراحل بعدی به سمت مکنونات درونی و قلبی برویم و وارد ذهن نیمه آگاه شویم.
در هاتایوگا ما روی دو کوشا*: آنامایاکوشا و پرانامایاکوشا کار میکنیم و با تمرینات، روی بدن فیزیکی و بدن پرانیک(انرژیایی)، آگاهی را بالا می‌بریم.

۲-راجا یوگا

بعد از اینکه با هاتایوگا، آموختیم به خود آگاه باشیم، احساسات و  عمق افکار و انگيزه‌ی احساسات را ببینیم، وارد این می‌شویم که ذهن چیست؟ ذهنی که  با هدایت ایدا عمل می‌کند چه  ابعادی دارد؟ مشکلاتش چیست و چگونه است که این ذهن می‌تواند توانمندی‌های فردی را زائل کند و به‌هم‌ریختگی و آشفتگی در عملکرد ما بیاورد!

با هشت اصل راجا یوگا:

– یاما

– نیاما

– آسانا

– پرانایاما

– پراتیاهارا

– دارانا

– دیانا

– سمدی

به شناخت ماهیت ذهن می پردازیم و به قدرت‌های آن آگاه می‌شویم.
با مدیریت ذهن، توانمندی آن را بالاتر می‌بریم، تا جایی که بتوان به منبع کل متصل شویم. به طوریکه از لایه مانومایاکوشا (لایه‌ی ذهنی) به سمت وگیانامایاکوشا (لایه‌ی خرد) رفته تا درک و دریافت ها از سطح بالاتری باشد و محدود به حواس پنجگانه و مادی نباشیم و با اتصال به مرکز ارتباطی که در وجود هر فرد هست و دسترسی به لایه‌های بالاتر (گیانامایاکوشا)، ارتباط با عالم بالا را برای ما امکان پذیر می سازد و می توانیم از منبع آگاهی برتر، راهنمایی بگیریم.

۳-کریا‌یوگا

یوگی ها به این منظور کریا یوگا انجام می‌دهند که با بالا بردن انرژی و آگاهی بتوانند موانع مسیر رشد را از سر راه فرد بردارند و صفات و خصوصیات فردی، که مزاحم رشدشان می‌شود را بشناسند و از آنها عبور کنند .
کریایوگا راهی است برای عبور از منیت یا «ایگو» که می تواند چالش‌های زیادی برای مسیر ‌ِفرد ایجاد کند.
تکنیک‌های کریا کمک می‌کند که انرژی و آگاهی در ما خیلی تقویت شود.
اما تنها تکنیک کافی نیست چون این تکنیک‌ها توانایی‌هایی به ما می‌دهند که غیرممکن است به فرض، بتوانیم آینده را پیش‌بینی کنیم.
تکنیک، نهایتاً به دستیابی به اهداف مادی در دنیای خاکی کمک می‌کند، که این خود باعث بیشتر غرق شدن در دنیای مادی و سطوح پایین‌تر انرژی می‌شود!

استفاده از ۲۰ کریای اصلی، در سطوح: پراتیاهارا، دارانا و دیانا انجام می‌شوند.
تمرینات کریایوگا در اصل عبارتند از حرکت دادن آگاهی و انرژی (پرانا) در مسیر نادی‌ها ( کانال‌های انتقال انرژی ) و توقف در چاکراها.
این بیست تکنیک در کتاب کندالینی تانترا ارائه شده‌اند.
نکته مهم اینکه، فقط تحت نظارت یک مربی مجرب و در محیط اشرام میتوانید این تکنیک ها را بیاموزید و انجام دهید.

۴-کارما یوگا

اصول و قوانین آن را در فصل سوم باگواد گیتا (از کتب مقدس آیین هندو) پیدا میکنید. بنا به گفته کریشنا، کارما یوگا عبارتست از:
تمرینات معنوی بصورت انجام کار ( انجام عمل در سطح فیزیکی، ذهنی، احساسی-عاطفی و انرژیایی) با روحیه خدمتگزارانه، در جهت نفع دیگران.
کارمایوگا راهی است برای رسیدن به موکشا ( آزادی و رهایی روح ) از طریق انجام کار.
کارمایوگا برای پاکسازی ( خلوص ) قلب و مقابله با منیت ( خود بینی ) بکار می‌رود.
کارما یوگا یعنی تقدیم همه کارها بعنوان پیشکش ( نذر ) به پیشگاه خداوند بدون هیچ فکری در باب منفعت شخصی.

چهار اصل مهم در کارما یوگا :

۱) حالت و خلق و خوی خوب حین انجام کار.
۲) انگیزه خوب و درست برای انجام کار
۳) اهمیت ندادن به نتیجه کار
۴) دیدن خداوند در وجود همه چیز و همه کس، و خدمت کردن به او.

تعبیر این راه، به عنوان کار بدون چشم‌داشت، تعبیری محدود است!
فراتر آنست که در هر کاری؛ عمل، صِرف انجامشْ انجام شود، و تمام ذهن و آگاهی در هر لحظه بر انجام عمل باشد و نه هیچ انگیزه و نتیجه‌ای.

۵. باکتی یوگا

این روش کمک می کند که در هر کاری که انجام می‌دهیم بتوانیم به تمام ابعاد و مخلوقات هستی عشق بورزیم، که این کار سختی است!
به هنر و توانایی خاصی نیاز است که شخص بتواند خود و دیگری را از صمیم قلب یکی ببیند.
در روش‌های کارما یوگا و نهایتاً باکتی یوگا فرد به این باور حقیقی می‌رسد که جدایی با دیگری وجود ندارد!
این مهم، در تمرینات با توجه به احساساتِ حین تمرین و در هر کاری و همچنین استفاده از تکنیک‌های مختلف یوگا مثل : مانترا، کریان و… امکان پذیر میشود.
با این روش‌ها می‌توان احساسات را متعادل و آرامش را فراهم کنیم تا هر لحظه، تحت تاثیر حس‌های مختلف به هم نریزیم و بتوانیم عاقلانه‌تر و درست تر ببینیم و درک کنیم و از قوه عقلانی خود بهتر استفاده کنیم .

۶. گیانایوگا

در این روش می آموزیم چگونه نه تنها عاقلانه بلکه آگاهانه‌تر به همه چیز نگاه کنیم. در هر نمودی از طبیعت و با درک عمیق، درک و فهمی وسیع از کل هستی پیدا کنیم.
گیانا یوگا، حضور با آگاهیست؛ در حین انجام هر کاری، هر گفتاری و هر فکر و احساسی.
این آگاهی در هر لحظه و حال، کیفیتی است که خِرد را حاکم می‌کند و کمک می‌کند تا فرد تحت تاثیر افکار و احساسات درگیر تموجات ذهنی نباشد.

یک مربی کارآزموده و آگاه برای هر فرد و در موقعیت های متفاوت ،مناسب ترین این یوگاها را انتخاب و اراِئه می کند .

پایان.